Heel veel aandacht voor overtoerisme

De toeristisch recreatieve sector heeft jarenlang vrij weinig politieke en media-aandacht gekregen. Inmiddels is de sector ontdekt, maar nu wordt de focus vooral gelegd op overtoerisme en verroompottisering van het landschap. Een regio als Rivierenland zit nog lang niet tegen deze pijngrens van overtoerisme, maar heeft wel te maken met het marktsentiment.

• Stichting Bureau Toerisme besteedt de komende maanden aandacht aan een selectie van onderwerpen uit Trendrapport Recreatie & Toerisme 2022, en vertaalt deze richting de praktijksituatie van recreatie en toerisme in Rivierenland. Dit keer zoomen we in op ‘Overtoerisme’

Landelijk beleid gedomineerd door drukke toeristengebieden
In 2019 schreef de Raad voor de Leefomgeving een basisadvies voor minister Mona Keizer, met daarin de boodschap: “De toegenomen toeristische druk zorgt echter ook steeds vaker voor problemen en overlast. Dat is schadelijk voor de leefomgeving én op den duur ook nadelig voor de sector. De aandacht voor toerisme in het beleid van gemeenten, provincies en de rijksoverheid is onvoldoende om de groei van toerisme in ons land in de toekomst in goede banen te leiden.”
Het NBTC, die haar randvoorwaarden krijgt opgelegd vanuit het ministerie van EZK, presenteerde in 2019 de toekomststrategie ‘Perspectief 2030’ met een sterke nadruk op de maatschappelijke impact van toerisme met als belangrijke pijler: “Lusten en lasten in balans: meer lusten van toerisme dan lasten.”
De politieke richting lijkt vooral te worden aangestuurd door de problematiek in de Randstad en gebieden met een hoge concentratie aan toeristen. Veruit de meeste gebieden in Nederland kennen deze hoge toeristendruk niet en zijn meer gebaat bij een positieve stimulering van toerisme in de regio. Dat geldt zeker ook voor de regio Rivierenland.
Ook diverse media gaan mee in het sentiment om vooral aandacht te besteden aan problemen die te maken hebben met toerisme in regio’s met een verzadigde toeristische markt. Zo besteden het programma Kassa (VARA) en Pointer (KRO -NCRV) de laatste tijd veel aandacht aan de grote projectontwikkelaars die (gedateerde) campings opkopen en omvormen tot vakantieparken met een hogere kwaliteit. De nadruk daarin wordt gelegd op het verdwijnen van low-budget vakantiemogelijkheden.

Gelderland kent een vrij gemiddeld in toeristendruk
Uit het Trendrapport blijkt: De overnachtingsdruk per km2 in de provincie Gelderland, waar ook de populaire regio Veluwe onder valt, bevindt zich onder het landelijk gemiddelde. De drukste provincies in het ‘normale’ jaar 2019 zijn Noord-Holland (komt vooral door Amsterdam), Zeeland, en Zuid-Holland. Het CBS heeft ook gekeken naar het aantal toeristen in verhouding tot de bevolkingsomvang. In dat overzicht bestaat de top-3 uit Zeeland (met stip), Limburg en Friesland.
Toeristische druk is volgens het trendrapport grotendeels een subjectief gegeven. De perceptie zal per persoon verschillen. Mensen die zelf in de sector werken zullen over het algemeen minder hinder beleven van de bezoekers dan iemand die in het gebied is gaan wonen vanwege de rust. Daarnaast kunnen de herkomst en de aard van de activiteiten van de toeristen een groot verschil maken.
Uit modellen over toeristische ontwikkeling van een regio blijkt dat in de eerste ontwikkelingsfasen de baten van toerisme veel groter zijn dan de lasten. Dat zijn niet alleen inkomsten voor de lokale economie, maar ook de gevolgen voor de levendigheid en het voorzieningenniveau in het gebied.
Vanuit het perspectief van recreatiebedrijven is het van groot belang dat de bezettingsgraad op een voldoende niveau blijft. Als er geen rendabel verdienmodel kan worden gerealiseerd uit toeristische verhuur, ontstaat het risico dat er andere vormen van inkomen gezocht worden, zoals permanente bewoning, huisvesting van arbeidsmigranten of zelf activiteiten in de criminele hoek. In het verleden zijn daardoor verloederde bedrijven ontstaan, met diverse negatieve maatschappelijke gevolgen.

Kijkend naar Rivierenland
Als we kijken naar de toeristische ontwikkeling in Rivierenland, dan is hier sprake van een gebied in ontwikkeling, waar de grenzen van de groei nog lang niet zijn bereikt. De meeste toeristen vinden een overnachtingsplek in de bungalowsector, waar 1048 slaapplaatsen te vinden zijn. (peildatum 2018) In het gebied zijn verder 476 hotelkamers te vinden, waarvan het grootste deel zich bevindt in het Van der Valk hotel in Tiel (296).
Ook zijn er 29 campings,  192 Bed and Breakfasts en 372 restaurants. Een opvallend kenmerk aan de toeristisch recreatieve bedrijven in Rivierenland is de gemiddelde bescheiden omvang van de bedrijven en de spreiding over de hele regio. De regio Rivierenland heeft de afgelopen jaren een mooie groei doorgemaakt. De laatst bekende cijfers geven aan de het aantal overnachtingen tussen 2016 en 2018 met 62% is toegenomen. De buitenrecreatie nam in de periode 2015  – 2018 toe met 9%. “Mooie groeicijfers, maar er is in de regio nog lang geen sprake van overtoerisme” concludeert Richard de Bruin, directeur van Stichting Bureau Toerisme.
Voor de regio Rivierenland is het dan ook van belang dat zij een eigen koers kiezen, die niet wordt gedomineerd door de angst voor overtoerisme. Vanuit landelijk perspectief zou het goed zijn om ook meer (politieke) aandacht te geven aan regio’s waar ruimte en potentieel voor groei nog volop aanwezig en gewenst is.